Đi tìm điểm hòa hợp

(Dịch có chỉnh sửa từ bài nói chuyện tiếng Anh "Making fit" của anh Hung Dang với vai trò khách mời về chủ đề "The Bittersweet Life of Startup in Vietnam của Singapore University of Social Science)

Cảm ơn Hilmy, cảm ơn ban tổ chức đã cho tôi cơ hội chia sẻ về cuộc đời khởi nghiệp của mình. Tôi hy vọng bạn có thể hiểu câu chuyện qua thứ tiếng Anh kém cỏi của tôi.

Cách đây 3 tuần, vợ tôi yêu cầu tôi dọn ra ngoài ở riêng. Cô ấy không thể chịu được việc tôi đầu tư vào các công ty khởi nghiệp và việc tôi đã dành quá ít thời gian cho gia đình. Tôi đã bị sốc vì chúng tôi đang kinh doanh có lãi mà không gặp vấn đề gì về tài chính. Là một doanh nhân khởi nghiệp, tôi thấy sự cố đáng buồn đó là một điều chưa hoà hợp nữa mà tôi phải giải quyết trong hành trình của mình.

Đi tìm điểm hoà hợp dường như là công việc cả đời của tôi.

Khi còn là một cậu học sinh, tôi thường hỏi quá nhiều và không dừng lại cho đến khi tôi hiểu được bản chất của sự việc. Và nhiều câu hỏi trong số đó là những thứ mới, chẳng hạn như, tại sao họ không tạo ra những viên gạch giống như lego để xây dựng mà không cần đến vữa? Tại sao họ không làm lốp tự bơm cho xe đạp? Tại sao họ không sản xuất máy bay cá nhân giúp mọi người thoát khỏi tắc đường? Tại sao thế này, tại sao thế khác… Đó là một khoảng thời gian khó khăn ở Việt Nam. Cha mẹ tôi quá bận để trả lời tất cả các câu hỏi của tôi. Đôi khi, ông bà cảm thấy mệt mỏi vì những câu hỏi đó. Ba nói với tôi “Con có thể sáng chế ra thứ gì đó để giúp con học tốt hơn hay mang gạo về cho gia đình được không?”. Tôi hiểu rằng sự tò mò của tôi không phù hợp với lịch trình thời gian của ông bà. Vì vậy, tôi đã cố gắng tìm kiếm câu trả lời từ sách, báo và hàng xóm. Ở Việt Nam lúc đó không có nhiều thứ để đọc, và tôi đọc hầu hết những thứ có chữ trên tay, thậm chí cả giấy báo cắt nhỏ làm giấy vệ sinh. Tôi cũng đã tìm thấy câu trả lời từ các thí nghiệm của mình. Tôi đã tháo 2 chiếc đồng hồ để tìm xem bên trong có gì. Sau khi tháo chiếc thứ nhất, tôi thấy cuộn dây cót của chiếc thứ hai không giống cái thứ nhất nên không đừng mở nó ra để tìm hiểu tại sao nó trông khác biệt như vậy. Và tôi đã mang tất cả các bộ phận của đồng hồ trong một chiếc túi vải đến chỗ bố bạn (Hải Ếch) để nhờ sửa chữa. Ba tôi đã nhắc lại việc này rất lâu sau đó.

Năm 2002, tôi đồng sáng lập với bạn trai của em gái tôi một công ty thương mại điện tử. Cậu ấy là một chàng trai IT tài năng đang dạy IT ở trường đại học và kĩ năng máy tính trên TV. Vấn đề nhỏ là cậu ấy ưu tiên giảng dạy hơn là kinh doanh. Khi tôi đưa khách đến, cậu ấy nói với tôi kiểu “nhiều việc quá, em đang bận đi dạy”. Ngay sau đó, tôi nhận thấy người đồng sáng lập của mình không thích hợp để kinh doanh. Đó là lý do tại sao chúng ta phải tách ra sau đó. Bên cạnh việc điều hành công việc kinh doanh, tôi đã không ngừng sáng tạo.

Cafe talk hàng tuần của group Growth Mastermind

Vào năm 2005, khi tôi nhận thấy nhiều người sẽ không bao giờ mua sắm trên trang web, tôi đã sáng chế ra một nền tảng thương mại qua điện thoại cho phép người mua hàng mua hàng từ nhiều cửa hàng trong một cuộc gọi và thành lập công ty có tên eBridge. Tôi đã bỏ hết số tiền tiết kiệm được của mình vào công ty đó và hy vọng nó sẽ sớm tạo ra doanh thu để trang trải chi phí. Nhưng đó là một mô hình mới, thị trường cần thời gian để tiêu hóa nó. Kết quả là, số khách hàng khởi nghiệp của tôi tăng chậm hơn dự kiến. Công ty bị cạn vốn trước khi có lãi và tôi phá sản. Từ thất bại đó, tôi học được rằng một ý tưởng mới cần cả thời gian và tiền bạc để đạt đến điểm hoà hợp với nhu cầu thị trường. Vào thời điểm đó, thuật ngữ điểm hoà hợp thị trường không quá phổ biến. Vì vậy, phát hiện đó rất có giá trị đối với tôi vì tôi sẽ tránh khởi nghiệp theo cách thức SME.

Nhưng vừa học vừa làm không đơn giản như vậy, năm 2007, tôi thành lập công ty mới tên là Haru với một đối tác giàu kinh nghiệm. Haru là một nền tảng SAS cung cấp phân tích kỹ thuật chứng khoán cho các nhà đầu tư. Đối tác là một người anh tốt. Anh đã có một thời gian dài kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh doanh chứng khoán và đã kiếm được một khoản lớn từ thị trường chứng khoán. Tôi tin tưởng anh ấy và để anh ấy quyết định tất cả các quyết định đầu tư và chúng tôi đã phá sản khi thị trường chứng khoán đi xuống. Tôi vẫn nhớ khoảnh khắc đó khi tôi nhìn chằm chằm vào tài khoản của mình “Tại sao chúng tôi bắt đầu với giấc mơ giúp tăng tỷ lệ thành công của nhà đầu tư và cuối cùng chính mình lại đầu tư thua lỗ?”. Và bài học tôi rút ra từ thất bại đó là “Đừng quá mơ mộng, hãy giữ cho đôi chân của bạn luôn vững vàng trên mặt đất”, hay nói cách khác là phải tìm được sự hoà hợp giữa giấc mơ/thực tế. Bạn có thể cười nhạo sự ngu ngốc của tôi. Mơ mộng quá mức là một tác dụng phụ của trí tưởng tượng của chúng ta. Trí tưởng tượng là cần thiết để thành công, nhưng mơ mộng quá mức sẽ làm giảm cơ hội đạt được nó.

Sau lần thất bại thứ 3, tôi phải dừng việc khởi nghiệp và đang làm việc toàn thời gian cho một công ty dược phẩm nhỏ. Tôi gia nhập công ty khi nó chỉ có 1,3 triệu đô la doanh thu hàng năm. Với tư cách là Phó tổng giám đốc điều hành chiến lược và đầu tư, tôi đã tham gia vào việc định hình chiến lược mới, chuyển hướng sang OTC biz có thương hiệu và áp dụng mô hình FMCG vào đó. 2 năm sau, công ty được đẩy mạnh và niêm yết trên sàn chứng khoán.

Tôi đã kiếm được một số tiền nhất định, từ bỏ công ty vào năm 2010 và trở lại làm startup một năm sau đó. Lần này, tôi hợp tác với 2 tiến sĩ sinh học thành lập công ty nghiên cứu về thực phẩm chức năng. Chúng tôi đã cố gắng nghiên cứu sản xuất các sản phẩm bột thực vật giàu khoáng chất. Nhưng chúng tôi không sản xuất được sản phẩm chất lượng ổn định, hàm lượng khoáng trong mỗi lô khác nhau và không đủ tiêu chuẩn để thương mại hóa. Sau nhiều lần thử nghiệm thất bại, 2 đối tác quyết định rời khỏi công ty, tôi ở lại và chuyển hướng sang kinh doanh phân phối vì không thể chịu đựng thêm một lần phá sản nữa. Và như một thói quen, tôi vẫn không ngừng sáng chế. Năm 2011, tôi đã nộp 11 đơn đăng ký mà không biết cách phát triển chúng để kiếm tiền. Một ngày nọ, tôi gặp một người bạn làm chủ một công ty dược phẩm. Khi nghe tin về các đơn xin cấp bằng sáng chế mới của tôi, anh ấy đã quyết định đặt cọc một số tiền lớn để mua 5 sản phẩm có nguồn gốc từ bằng sáng chế mới, đó hoàn toàn là những ý tưởng tại thời điểm đó. Từ số tiền đó, tôi đã phát triển công ty của mình, Bioscope, thành công ty trị giá hàng triệu đô la và được bán một phần cho một nhà đầu tư 3 năm sau đó. Sau đó, tôi thấy rằng thị trường nguyên liệu đặc biệt cho thực phẩm và mỹ phẩm ở Việt Nam còn quá nhỏ. Quy mô thị trường đó không phù hợp với mong muốn làm lớn của tôi. Vì vậy, tôi quyết định để vợ điều hành nó và tham gia vào lĩnh vực kinh doanh mới với thị trường lớn hơn tận dụng vị thế của Bioscope.

Từ thời điểm đó, tôi đã học được rất nhiều về các kỹ thuật quản lý khởi nghiệp từ thư viện và các khóa học về khởi nghiệp của Y combinator. Với mười năm kinh nghiệm đi tìm điểm hoà hợp, tôi đã tiếp thu những kiến thức khởi nghiệp này mà không gặp khó khăn gì và nhanh chóng biến chúng thành hành động. Giờ đây, tôi đã gắn bó với Deepview - Tập trung tự học mỗi ngày , một startup cung cấp giải pháp giúp mọi người xây dựng thói quen tập trung tự học mỗi ngày.

Khi vợ tôi khá bận rộn với Bioscope, còn tôi tập trung quá nhiều vào việc startup, không giải thích rõ ràng cho cô ấy về công ty khởi nghiệp của mình, chúng tôi ít có thời gian cho nhau hơn. Đối với người không hiểu về startup, người sáng lập trông giống như một gã ngốc cắm đầu vào công việc lãng phí thời gian và tiền bạc. Ai đó đã nói rằng những người sáng lập startup không nên mong đợi tất cả mọi người đều hiểu công việc của mình. Nhưng nếu bạn có gia đình, bạn nên làm cho ít nhất vợ bạn hiểu những gì bạn đang làm. Nếu không, bạn phải đối mặt với những vấn đề không thuận lợi trong hôn nhân/gia đình. Sau khi nhận thức được vấn đề chưa hoà hợp giữa công việc và gia đình, tôi đã giải quyết vấn đề đó bằng cách giải thích với vợ, dành nhiều thời gian hơn cho gia đình và tình hình đã được cải thiện.

Cuối cùng, tôi muốn nói rằng, một khi bạn chọn trở thành người sáng lập startup, bạn không chỉ phải đi tìm điểm hoà hợp sản phẩm / thị trường mà còn phải làm cho bản thân phù hợp với nhiều thứ trong hành trình khởi nghiệp của bạn. Đôi khi bạn có thể khiến ai đó thất vọng nhưng chỉ cần bạn cố gắng làm những điều đúng đắn, cuối cùng bạn sẽ đạt được điều mình muốn. Và xin hãy nhớ rằng dù bạn có đạt được thành công trong startup lớn đến đâu thì cuộc đời của bạn vẫn có thể có nhiều vị đắng nếu không có sự ngọt ngào của tình yêu thương từ gia đình.

Nguồn: Hung Dang (Bluewhale)