3 bài học xương máu sau những năm tháng đi làm, khởi nghiệp: Bạn sẽ tìm thấy chính mình ở đây

Tròn 5 năm về trước, mình xách vali bay vào Sài Gòn để bắt đầu cuộc sống và công việc mới. Hôm ấy là Chủ nhật 31/07/2016, mình vào tới nơi và tự tay nấu một bữa thịnh soạn gồm… mì úp và trứng rán 🍜🍳. Sáng Thứ 2 sau đó, mình chính thức đi làm ở văn phòng phía Nam của công ty (sau gần 1 năm rưỡi làm việc tại văn phòng phía Bắc và nhiều tuần bay ra bay vào công tác) với lời dặn của sếp:

 Move to SG comfortably, don't rush! You deserve it. 

Bây giờ, sau 5 năm, mình đã và đang điều hành 2 công ty, có cơ hội đi nhiều nơi, học và làm theo cả chiều rộng và chiều sâu, làm những điều khiến mình say mê, gặp được nhiều người giỏi và có tâm. Trong hành trình 5 năm đó, có vô số bài học giúp mình “bớt ngu đi” mỗi ngày (nghĩ lại hồi đó sao ngu thế). Nhân dịp này, mình xin chia sẻ cùng anh chị em 3 bài học xương máu đúc kết từ những trải nghiệm vừa hạnh phúc, vừa “đau thương” trong suốt quãng thời gian đó!

1/ Công ty cần ít người ngồi nghĩ hơn và nhiều người lao vào làm hơn. Excution is king

"Ý tưởng có ở bất kì đâu. Startup này cần người làm chứ không cần thêm người nghĩ ý tưởng. Em làm execution tốt, thì dù hệ thống ra sao em cũng sẽ phát triển được, vì em có khả năng làm và thay đổi nó, chứ không phải chỉ ngồi đó nghĩ và chờ”. Đó là lời chị sếp cũ nói với mình trước những thay đổi về nhân sự. Khi đó, mình chưa hiểu lắm. Sau này, khi phát triển đội ngũ lên, và đặc biệt là khi khởi nghiệp, tự xây dựng mọi thứ từ đầu, mình càng thấm câu nói này. 

Mình quan sát được rằng các founder thực sự thành công đều là những người nghĩ được ý tưởng nhưng luôn chú trọng thực thi ngay từ ngày đầu tiên. Họ KHÔNG BAO GIỜ chỉ ngồi nghĩ ý tưởng và chờ nhân viên thực hiện, thay vào đó họ tự làm để tạo nền tảng cho nhân viên làm theo, hoặc cùng làm với nhân viên để hiểu toàn bộ quá trình. 

Từ lúc khởi nghiệp, mình có cơ hội gặp gỡ và tiếp xúc với CEO của nhiều doanh nghiệp: startup có, doanh nghiệp nhỏ, vừa và lớn cũng có. Có một điều mà tất cả các CEO đều đồng ý: khả năng thực thi là điều quan trọng nhất. Khi doanh nghiệp lớn dần lên, các lãnh đạo tập trung nhiều hơn vào các chiến lược, thì họ vẫn dành rất nhiều thời gian ưu tiên đảm bảo chất lượng thực thi bằng cách lựa chọn nhân tài, đào tạo, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc… 

Mình hay liên hệ việc này với một thú vui của mình: vẽ tranh. Nếu chỉ ngồi nghĩ ý tưởng, bức tranh sẽ không bao giờ xuất hiện, hoặc nếu chỉ để người khác vẽ, sẽ không bao giờ có được bức tranh của chính mình. Chỉ khi tự tay cầm bút lên, vẽ và sửa, bạn mới tự tạo ra được bức tranh đúng như mình muốn, rồi mới chia sẻ/ hướng dẫn được cho người khác. Và trong tất cả những lần vẽ, mình phát hiện ra ý tưởng ban đầu chẳng còn quá quan trọng: luôn có những thay đổi (do lựa chọn hoặc bắt buộc) trong quá trình vẽ để giúp bức tranh hoàn thiện hơn.

 startup đầu tiên của mình và 2 co-founders, có những bạn vào công ty vài ngày, sau đó rời đi vì “em thấy công ty có những vấn đề abc, em có các ý tưởng xyz, nhưng vì có quá nhiều vấn đề như thế nên em không tiếp tục nữa”. Hoặc có những bạn sau khi được tuyển về ở cấp Manager hoặc C-level, nhắn nhủ: “Vì là Manager/ C-level, mình sẽ chỉ ở văn phòng 3 ngày một tuần, mình sẽ chỉ làm chiến lược, nghĩ ý tưởng và review công việc của nhân viên, chứ không tự tay thực hiện”.

Founding team của mình tôn trọng những lựa chọn ấy. Mình cũng cố gắng trao đổi đầy đủ, rõ ràng để 2 bên cùng hiểu vấn đề:

 Công ty, đặc biệt là ở giai đoạn startup, luôn cần những người dám xắn tay lên làm khi thấy có vấn đề, thay đổi nó, thử sai và lớn lên từ đó. Đặc biệt khi là người điều hành/ quản lý, việc thực thi tốt giúp bạn có kinh nghiệm để training lại cho nhân viên, cũng như có đủ sức thuyết phục khi cần tuyển thêm người, khi giải đáp và đánh giá performance của đội ngũ. 

 Một Manager tụi mình tuyển về, nhất định không hands-on và trò chuyện với team mà bạn phụ trách, chỉ ngồi đọc báo cáo (hồi đó startup còn mới, mỗi ngày có vài chục user vào app thui hà!). Bất chợt một buổi sáng, bạn không xuất hiện và gửi email thông báo nghỉ vào lúc 9h13 (giờ bắt đầu làm việc là 9h sáng). Mình tôn trọng quyết định của bạn, và thay mặt founding team, mình đã reply email, trong đó có đoạn này (mình trích nguyên văn tiếng Anh, và dịch tiếng Việt ở dưới): 

We appreciate you spending time exploring our startup, and we sincerely hope that within that short time of collaboration, we all have learnt helpful lessons for our personal as well as entrepreneur life. Startup life is decided by a number of factors, as you might know, among which is speed and we have no other choice than working with light speed to achieve our goals, which in turn requires us to push our limits further and do things we have never imagined, even if it is getting hands-on from day 1. We wish you to achieve your goals in the shortest time and increase your learning rate to the maximum level you want. Thanks!.


Tụi mình rất cảm ơn bạn đã dành thời gian để tìm hiểu về startup này, và thực sự hi vọng rằng trong thời gian hợp tác ngắn vừa qua, chúng ta đều học được những bài học hữu ích cho cuộc sống cá nhân cũng như khởi nghiệp. Như bạn biết, sự sống còn của một startup được quyết định bởi nhiều yếu tố, trong đó có tốc độ và chúng ta không có lựa chọn nào khác ngoài việc làm với tốc độ ánh sáng để đạt được mục tiêu. Điều đó đòi hỏi chúng ta đẩy giới hạn của mình đi xa hơn và làm những việc ta có thể chưa bao giờ nghĩ tới, cho dù đó là việc xắn tay vào thực thi từ ngày đầu tiên. Tụi mình chúc bạn đạt được các mục tiêu trong thời gian ngắn nhất và tăng được tốc độ học hỏi tới mức lớn nhất mà bạn muốn. Cảm ơn bạn!.

Chiến lược, định hướng, kế hoạch, quản lý, quản trị… là những việc mà người quản lý (và cả những bạn nhân viên đang phấn đấu) đều sẽ cần làm, nhưng trước đó và ngay cả khi ở những vị trí đó, chúng ta sẽ cần hiểu kĩ về vai trò của thực thi đối với bản thân, team và công ty của mình: thực thi hay execution không phải là “việc thấp kém”, “ít giá trị”, “để cho nhân viên cấp dưới làm” mà là yếu tố quan trọng nhất trong thành công của bất kì việc gì! Bản thân việc thực thi giúp đánh giá, tái định hướng và điều chỉnh chiến lược, kế hoạch, phương thức quản lý và quản trị, hay theo một góc nhìn khác, thực thi chính là “kẻ dẫn đường”!

2/ Người khác nghĩ xấu hay đối xử tệ với bạn, không có nghĩa là bạn phải như vậy với bản thân và với họ. 

Chúng ta không lạ gì với việc bị cười chê, bị cho là kém cỏi, điều còn lại là bạn có nghĩ về mình như vậy không và làm gì sau đó. Sự cười chê, coi thường hay chơi xấu đến theo muôn hình vạn trạng, tuỳ thuộc vào góc nhìn và cái tầm của người nói/ làm: bạn bè hồi cấp 1 có thể cười chê vì bạn bị cận, 4 mắt; bạn thời cấp 3 có thể chế giễu vì bạn lùn tịt hay mặc một cái áo rách; cấp trên không ưa bạn có thể coi thường vì tin rằng bạn “kém thông minh, không có năng lực”; đồng nghiệp có thể gửi email cho sếp để nói về việc bạn chẳng có tư duy chiến lược gì và tìm mọi cách để cản trở bạn; và trong lúc bạn đang xây dựng startup thì một thành viên có thể tuyên bố sẽ “lật đổ” bạn khỏi vị trí C-level... 

Bình thường thôi, nhỉ? Mình đã trải qua tất cả những điều ấy, và mình tin các anh chị em đang đọc bài này cũng từng có vài trải nghiệm tương tự, dù với góc độ và tần suất nào. Bằng trực giác, bằng sự quan sát của cá nhân và cả sự tin tưởng, chia sẻ lại của những người khác, chúng ta đều nắm bắt được những thông tin ấy. Điều còn lại chỉ là chúng ta chọn thái độ và hành động nào thôi. 

Nếu chúng ta lo sợ hay tức giận, rồi tin vào những điều như thế, thì họ đúng: chúng ta dở hơi, xấu xí, kém cỏi thật. Nếu chúng ta không nghĩ về bản thân như vậy, thì ta tự mở cho mình cơ hội phát triển, và lên được những tầng cao hơn. Cũng cần nhớ, bên cạnh những sự chê bai, chơi xấu, thì vẫn còn rất nhiều người tin tưởng, ủng hộ, trân trọng chúng ta, hoặc chỉ ra điều ta làm chưa tốt một cách thẳng thắn, đầy thiện ý để ta tiến bộ. Đừng mải tập trung vào những điều tiêu cực mà quên đi những điều đó, và hãy giữ niềm tin rằng mình có thể tiến bộ được! Henry Ford có câu nói này cực kì hay: “Whether you think you can, or you think you can't – you're right” (Dù bạn nghĩ bạn có thể hay không thể, thì bạn đều đúng).

Phản ứng của mình trước những sự coi thường hay hành động chơi xấu là im lặng. Im lặng và tập trung vào việc chính, những việc thực sự đem lại giá trị. Sự im lặng đó đôi khi tạo ra sự hiểu nhầm là “không biết”, “ngây thơ", "ngốc nghếch", nhưng nhiều khi lại là cái hay. Nó giúp chúng ta làm được những điều sau:

  • Tập trung tối đa vào những điều có ích: Với mình khi đó, là làm việc và học tập để phát triển bản thân. Giờ này nhìn lại những gì mình đã làm được và chất lượng cuộc sống hiện tại, mình thấy không uổng phí.
  • Quan sát, học hỏi, rút kinh nghiệm, và ngày một tốt hơn: kiểu gì mình cũng dở hơi, kém cỏi ở một vài khía cạnh, nên nhân tiện thì tự nhìn nhận một cách khách quan và cải thiện bản thân luôn, không nên cố chấp và kiêu ngạo làm gì.
  • Rèn được sự kiên nhẫn, bình tĩnh: không phải cái gì cũng cần nhảy lên phản ứng, xử lý, phân minh. Càng bình tĩnh được trong lúc rối ren, bạn càng có khả năng làm nên chuyện lớn.
  • Xác định được cái gì là trọng tâm: có nhiều anh chị em biến những lời giễu cợt thành động lực để phát triển và đã thành công, đó cũng là một cách hay. Với mình thì động lực của mình không nằm ở đó. Mình phấn đấu vì mình muốn, vì bản thân mình, vì những người yêu thương, ủng hộ mình. Cho dù những lời chê bai, coi thường mình có xuất hiện hay không, mình vẫn phấn đấu. Điều họ làm không ảnh hưởng gì đến mình, càng không tạo ra động lực gì cho mình.
  • Hiểu được lòng người, và chọn bạn mà chơi: đây là điều thú vị nhất. Lòng người được nhìn thấu trong nghịch cảnh: khi khó khăn, loạn lạc, hết tiền, thất bại, người khác thành công nhiều hơn hay sớm hơn… Chính những tương tác này giúp chúng ta nhìn được lòng người nhanh hơn, giống như một sự thanh lọc tự nhiên mà tạo hoá ban cho mình vậy.

Ngoài ra, có một  điều mà mình KHÔNG BAO GIỜ LÀM, như hệ quả của bản chất con người mình và sự giáo dục của gia đình: không làm lại điều tương tự với họ. Mình không chê bai, coi thường hay mỉa mai những người đã làm vậy với mình, cũng không loan những tin bất lợi về họ, không chơi xấu lại họ, và cũng chưa bao giờ ghét họ. 

Cảm xúc tự nhiên của mình là như thế, và sau này khi đọc nhiều hơn, hiểu thêm ra, mình thấy thương họ. Trong mỗi người đều có những nỗi sợ, thường là bắt đầu từ thuở bé (đặc biệt là giai đoạn 2-7 tuổi khi tiềm thức hình thành), và cũng có nỗi sợ ra đời lúc ta đã lớn lên, đa phần do khao khát về quyền lực, tiền bạc,  danh tiếng... Những phản ứng tiêu cực phần nhiều là do những nỗi sợ này gây ra, như một cơ chế tự vệ. Một ví dụ điển hình là những người có hành vi đánh đập, hành hung người khác thường có trải nghiệm về việc không được tôn trọng, coi trọng, và luôn sợ hãi về việc không được công nhận, không chứng tỏ được uy quyền. Phần này bạn có thể đọc thêm về sinh học và tâm lý học để hiểu. Càng hiểu, sẽ càng thấy thương cho họ.

Anh chị em đã thấy những nỗi sợ ấy ở mình và ở những người xung quanh như thế nào?

3/ Giúp đỡ vô tư, ủng hộ và vui mừng cho thành công của người khác, thành công của mình sẽ đến vào lúc phù hợp. 

Ở môi trường làm việc, kinh doanh (toàn người lớn với nhau), sự đố kỵ giết chết khả năng nhìn nhận trung lập, sáng suốt của con người. Khi ủng hộ và vui mừng được cho thành công của người khác, chúng ta học được nhiều hơn từ họ, thu được năng lượng tích cực từ họ, hiểu được thêm về các khía cạnh tài năng của họ. 

Từng đấy thứ đủ làm hành trang để mình tiếp tục phấn đấu và thành công vào một thời điểm phù hợp. Và khi càng khiêm tốn, tích cực, thành tâm, chúng ta càng gặp được những người giỏi hơn mình, tích cực hơn mình mà còn khiêm tốn và thành tâm hơn mình nữa. Còn khi chúng ta đố kỵ, ngạo mạn, tìm mọi cách để kéo người khác xuống, thì ta rơi xuống những “tầng” có những người như thế, và còn tệ hơn thế. Lựa chọn của bạn!

Giữa năm 2020, mình thấy cần tiếp tục đóng góp thêm cho cộng đồng startup, nên có tạo cái campaign gọi là “Thought Partner” trên LinkedIn để hỗ trợ các anh chị em solo founder đang có những vấn đề không thể trao đổi cùng ai. Qua chương trình đó, mình gặp anh V.A, hỗ trợ anh thêm một chút góc nhìn về xây dựng/ vận hành team và chia sẻ với anh những gì mình biết về tài chính khi gọi vốn/ nhận vốn từ Venture Capital (các quỹ đầu tư mạo hiểm). Đợt đó startup của anh đi thi, mình đi cổ vũ, và sau đó anh được giải, được đi Israel học tập các startup bên đó. Khi về, anh chia sẻ nhiều điều thú vị từ chuyến đi và còn gửi quà cho mình. 

Sau này, anh V.A giới thiệu mình làm mentor cho một cuộc thi khởi nghiệp của Đại Học Y Dược TP Hồ Chí Minh. Từ cuộc thi đó, mình gặp được nhiều anh chị mentor siêu giỏi, có thêm nhiều mentee; có cơ hội tổ chức Hội thảo cấp cao cho Làng Quốc Tế tại Techfest 2020; được một người anh đầy tâm huyết giới thiệu về dự án hỗ trợ startup quy mô lớn tại Đà Nẵng; được giới thiệu và trở thành mentor trong mạng lưới SME Mentoring 1 on 1 (mạng lưới mentoring 1:1 đầu tiên và lớn nhất Việt Nam với 10 năm hoạt động). Chưa hết, mình gặp được co-founder của công ty thứ 2 mà mình đang làm, và từ đó lại có cơ hội tiếp xúc, học hỏi hàng trăm anh chị em vừa giỏi vừa có tâm khác. 

Tất cả chỉ bắt nguồn từ một hành động nhỏ: sẵn sàng giúp đỡ và vui mừng cho thành công của người khác! Những anh chị em đã và đang thành công chắc chắn đồng ý điều này với mình: việc cho đi và ủng hộ những người xung quanh luôn đem lại cho chúng ta những niềm vui và bất ngờ xứng đáng. Với những bạn trẻ đang học hỏi và tiến lên: một hạt nhỏ gieo trồng ngày hôm nay sẽ đem lại cho bạn một vườn cây ăn trái mai sau.

Anh chị em đã trải qua và học được những điều gì từ những năm tháng đi làm, khởi nghiệp hoặc đến sống ở vùng đất khác?

#startuplife #lesson #LifelongLearning #kathytranentrepreneur

Các anh chị cũng có thể đọc thêm những câu chuyện khởi nghiệp được lồng ghép với vô số bài học, lời khuyên của các anh chị đi trước qua cuốn sách: "Từ nông thôn đến triệu đô"

Tác giả:  Kathy Trần - Co-founder Babuki JSC

Sơ lược tác giả: Kathy Trần là Co-founder và CGO (Giám đốc tăng trưởng) của Babuki JSC, công ty tư vấn doanh nghiệp về phân tích thị trường, chiến lược kinh doanh và giải pháp công nghệ. Kathy cũng là Co-founder và COO của Ohana, startup công nghệ ngành bất động sản gọi vốn thành công trên Shark Tank và nhận được đầu tư của tập đoàn Telstra (Úc) và các nhà đầu tư Singapore, Hàn Quốc. Trước đó, Kathy là một trong những thành viên từ giai đoạn đầu của Shopee Việt Nam, và đã rời Hà Nội vào Sài Gòn từ 2016 để tiếp tục xây dựng dự án với vị trí Marketing Campaign Manager.

Link bài viết gốc: tại đây

 

← Bài trước Bài sau →